Hoe bescherm je hout het best? Met olie, vernis, beits of verf?

Hout mag dan een mooi en authentiek product zijn, het materiaal heeft bescherming nodig om er lang van te genieten. Of het nu om een trap, vloer, meubel, carport, terras of tuinhuis gaat, één ding is zeker: een goed beschermingsproduct is een must. Om hout afdoende te beschermen, hebben we de keuze uit verschillende beschermingsproducten zoals verf (lak), olie, vernis of beits. Maar wat is nu precies het verschil, wat zijn de voor- en nadelen van elk product en hoe moet je het aanbrengen? Wij gaan voor jou na op welke manier je hout het beste beschermt.

Vooraf moeten we één ding duidelijk stellen: in de praktijk wordt ook vaak van ‘lazuur’ gesproken. Lazuur is niet meer dan de vernederlandsing van Lasur, het Duitse woord voor beits. Met andere woorden: beits en lazuur zijn precies dezelfde producten. Het woord lazuur gaan we dus niet verder gebruiken.

Verzadigers en impregneeroliën

Olie is de algemene naam voor verzadigers en impregneeroliën die uit microscopisch kleine deeltjes bestaan die in het hout dringen (impregneren) en het van binnenuit voeden, tot verzadiging is bereikt. Verzadigers en impregneeroliën zijn niet-filmvormende beschermingsproducten (zij vormen dus geen glanzende film op het oppervlak). Je kunt nog steeds de nerven en de typische houtstructuur zien en voelen.

Olie zorgt ervoor dat het natuurlijke karakter en de authentieke uitstraling van het hout duurzaam behouden blijven. Meer zelfs: de nerven van het hout worden geaccentueerd. Olie is eenvoudig in één of meerdere lagen aan te brengen – meestal volstaat één laag – en kent geen overlappingen. Olie is verder perfect geschikt voor plaatselijke herstellingen zoals retouches bij krassen en oneffenheden. Door hun snelle droging en gemakkelijke aanbreng zijn ze zeer gewild voor het onderhoud van hout buitenshuis.

Verzadigers kunnen worden gebruikt om allerlei soorten houten buitenoppervlakken te beschermen: terrassen, gevelbekleding, tuinmeubelen, luiken, pergola's, ... In tegenstelling tot houtbeitsen (zie verder) behouden verzadigers het natuurlijke karakter van het hout, en kan het ook worden aangebracht op horizontale oppervlakken. Verzadigers bevatten synthetische harsen (acryl, alkyd) die vlot in het hout dringen en snel drogen. Beschermende producten die bekend staan als ‘oliën’ bestaan hoofdzakelijk uit een mengsel van plantaardige oliën. In beide gevallen versterken pigmenten de UV-bescherming van de oliën/verzadigers en worden biocide additieven toegevoegd om de weerstand bij buitengebruik te verhogen.

Aan olie is echter ook (een klein) nadeel verbonden. Een met olie afgewerkte vloer vraagt iets meer onderhoud en is iets minder vlekbestendig dan een verniste vloer. Een verniste vloer is dan weer op zijn beurt minder krasbestendig dan olie. Een krasje zal je sneller dus zien en voelen in de verniste toplaag dan in geolied hout.

Beits

Beits (ook houtbeits of lazuur genoemd) is een soort verf die in het hout trekt en het, net als olie van binnenuit beschermt. Na het drogen kan het zowel een dunne of dikke film vormen, afhankelijk van het soort beits dat men gebruikt. Het houtpatroon zelf is amper tot niet meer zichtbaar, maar de structuur van het hout is door de beits heen te zien. Beits werkt vochtregulerend en brengt pigmenten aan die het hout beschermen tegen vocht, vuil en licht (= de zon).

Hoewel de keuze in het schap zeer uitgebreid is, zijn er maar twee soorten beits: dekkende beits en transparante beits. Transparante beits laat de structuur en de tekening van het hout doorschijnen, terwijl de dekkende beits alleen de structuur van het hout laat zien. In beide gevallen blokkeert beits water en vocht op het oppervlak, dankzij de flexibele film die de natuurlijke variaties van het hout volgt zonder te barsten of schilferen. Alle soorten beits - behalve kleurloze beits - bieden UV-bescherming voor langdurig kleurbehoud. Beits met hoge bescherming (synthetisch) of extreme bescherming (op waterbasis) wordt aanbevolen voor alle soorten Europees of exotisch hout.

Beide beitsen zijn perfect geschikt voor naaldhout en loofhout, zoals spar, den, lariks, douglas, rode ceder en eik. Beits garandeert een uitstekende weerstand tegen dimensionale veranderingen van het hout dat zij beschermen. Perfect dus voor het beschermen van huisjes, gevelbekleding, poorten, hekken, kozijnen of luiken. Transparante beits is bestand tegen slecht weer, vochtigheid en UV stralen. Het product combineert UV-filters die voorkomen dat het materiaal in de loop der jaren verkleurt of vergrijst. Een dekkende beits heeft precies dezelfde kenmerken (microporositeit, flexibiliteit, UV-bestendigheid, ...) als een transparante beits, maar is een dekkend afwerkingssysteem dat meer pigmenten heeft dan het (semi-)transparante systeem. Het dikkere droge residu biedt een betere bescherming in vergelijking met een transparante afwerking.

Klassieke vernis is zeer duurzaam maar niet microporeus, waardoor het hout niet kan ademen

Vernis

Een derde soort beschermingsproduct voor hout is vernis. Vernis legt een transparante, stevige film op het hout en biedt een sterke bescherming voor jouw vloer. Door de glanzende film geeft vernis niet meteen de natuurlijke uitstraling zoals olie. Sinds kort zijn er ook matte uitvoeringen van vernis waardoor de natuurlijke kleur van het hout meer behouden blijft. Vernis beschermt het hout tegen vlekken, krassen en slijtage en staat bekend voor duurzaamheid en sterkte. Vernis vraagt bovendien niet veel onderhoud.

Vernis heeft echter ook enkele nadelen. Zo kan vernis barsten of afschilferen. Ook een goed onderhouden vernisvloer is onderhevig aan slijtage. Verschillende factoren zoals gebruiksintensiteit, het lopen met schoenen of nagels van huisdieren kunnen de ‘houdbaarheid’ van een vernislaag sterk beïnvloeden. Als de vernislaag niet meer volledig intact is, kunnen vocht en vuil schade op die plekken veroorzaken. Een vloer opnieuw vernissen kan natuurlijk, maar het vraagt veel meer tijd dan het opnieuw in te oliën. Daarnaast ligt het verbruik van vernis hoger aangezien er meerdere lagen moeten aangebracht worden.

Net als beits laat vernis de structuur van het hout doorschijnen. Beits is evenwel microporeus en laat het hout ademen doorheen de bescherming die het biedt. Vernis is duurzaam maar niet microporeus, waardoor het hout niet kan ademen door de lak. Vernis houdt het hout vast in een ondoordringbare cocon om het op die manier te beschermen tegen agressie van buitenaf. Vernis is wel de transparante afwerking die het hout het meest duurzaam beschermt. Het is ideaal voor zogenaamde "nobele" houtsoorten, die het een ideale en blijvende waarde biedt. De vernis houdt het hout vast in een ondoordringbare cocon en beschermt het zo tegen agressie van buitenaf. Het hout ademt niet door de lak, het is gewoon goed beschermd.

Verf of ‘lak’

Volledigheidshalve vermelden we ook lakbescherming of verf want ook klassieke verf is uitstekend geschikt om hout duurzaam te beschermen. Bij het aanbrengen van een beits dringt een deel van het product in het hout terwijl het andere deel op het oppervlak blijft. Hierdoor blijft de structuur en/of de vormgeving van het hout zichtbaar. Verf of lak maakt de visuele kenmerken (houtpatroon, houtstructuur) van het hout praktisch onzichtbaar en verbergt de nerf en het reliëf door het hout gladder te maken.

Verf is altijd dekkend en blijft op het oppervlak van het hout. Lakverven voor buitenhout zijn over het algemeen wel microporeus om het vocht uit het hout af te voeren. Verf biedt een langduriger bescherming dan de beits. Hoe meer u het hout afdekt, hoe meer u voorkomt dat het in contact komt met alles wat de veroudering versnelt (licht, vochtigheid, temperaturen, enz). Verf is wel niet het ideale beschermingsproduct voor een parketvloer. Verf sluit het hout volledig af, waardoor het hout niet meer kan ademen. Bovendien kunnen er na verloop van tijd barstjes en blaasjes ontstaan.

Afwerkingen

• Beits: mat en satijn, kleurloos (transparant) en getint/gekleurd
• Verzadigings- en impregneerolie: mat, kleurloos (transparant) en getint
• Vernis: satijn en hoogglans, kleurloos (transparant) en getint
• Verf: mat, satijn en hoogglans, gekleurd

Applicatie

• Beits: borstel en rol, twee tot vier lagen
• Verzadigings- en impregneerolie: borstel en rol, één tot twee lagen
• Vernis: borstel en rol, twee tot drie lagen
• Verf: borstel en rol, een tot drie lagen (grondverf + afwerking)