“Specialisatie, persoonlijk advies en een totaalaanpak zijn dé sleutelwoorden voor de moderne schilder”

In 2020 hadden we een eerste gesprek met Tina, die naast voorzitter van Bouwunie Schilders-Decorateurs ook zaakvoerder-interieurarchitect is van T-interiors uit Sint-Niklaas. In die tijd ging het voornamelijk over de impact van de toen brandend actuele corona-epidemie op onze sector. Vandaag is COVID-19 nog steeds aanwezig in de maatschappij, maar is het virus ‘beheersbaar’ en langzaam maar zeker van de voorpagina’s verdwenen.

Hoe blik je terug op die turbulente periode?

“Covid 19 zijn we als schilders al bij al goed doorgekomen. Door de nodige protocollen konden we onze werkzaamheden tijdens de pandemie op een veilige manier blijven verderzetten. De economie herstelde relatief snel en onze schilders hadden goedgevulde orderboekjes, ook mede door de pandemie. Reizen was verboden, dus kwam er budget vrij voor de inrichting van de woning. En ook het thuiswerken resulteerde in extra schilderwerk."

"Eind 2021 had 92% van onze schildersbedrijven voldoende werk, 36% te veel werk en 29% verwachtte nog meer werk de komende maanden. Slechts 19% had minder werk. 42% van de schilders was zelfs op zoek naar extra personeel. De vraag groeide, maar het aanbod kon niet bijbenen. De gevolgen kennen we ondertussen: grondstoffenschaarste, prijsstijgingen, oplopende inflatie, toenemende loonkosten en personeelstekorten. Een recente bevraging leert ons dat hierdoor de orderboekjes krimpen en dat klanten projecten uitstellen. Voor de eerstvolgende maanden verwachten 4 op 10 schildersbedrijven minder werk te hebben.”

Ondertussen is nog maar 35% echt tevreden over de (financiële) toestand van het eigen bedrijf. In maart was dat nog de helft, midden vorig jaar nog 60%

Een nijpend probleem vandaag is inderdaad de grondstoffenschaarste en de prijsstijgingen. Bovendien swingen de energieprijzen de pan uit. Wat is de impact op de schilderssector?

“Tijdens de pandemie hadden we daar relatief weinig last van, op een enkele keer na. Maar eens de bal aan het rollen, ging het snel. De situatie in Oekraïne is een extra katalysator. Prijsverhogingen volgen elkaar op en het einde lijkt ver van in zicht. Dit vergroot niet alleen de concurrentie, maar ook de druk op de prijzen en heeft een onwaarschijnlijke impact op het rendement. Sommige kosten kan je doorrekenen aan de eindklant, andere niet, en dat vreet aan de marges. Offertes zijn beperkt geldig en steeds wordt de clausule i.v.m. mogelijke prijsstijgingen vermeld in de prijsaanbieding. Zelfs in orderbevestigingen kan je geen vaste prijzen meer hanteren.”

“Het uitvoeren van werken in regie komt hier enigszins aan tegemoet, maar niet elke klant staat hiervoor open en voor sommige opdrachten is het gewoon niet mogelijk. Het gevolg is dat ook de tevredenheid van onze bouwondernemers momenteel op een dieptepunt zit. Ondertussen is nog maar 35% echt tevreden over de (financiële) toestand van het eigen bedrijf. In maart was dat nog de helft, midden vorig jaar nog 60%! De stijgende energiekosten voelen we als schilders vooral in de brandstoftank van de camionetten. Los daarvan zijn wij rechtstreeks geen grote energieverbruikers; wij produceren immers niets. Onrechtstreeks ondervinden we dit des te meer in de prijsstijgingen van onze verven en materialen.”

De bouwsector kampt al jaren met problemen om vakmensen te vinden. Hoe laat zich dat gevoelen in de schilderssector? Spelen de buitenlandse werkkrachten nog een rol en is dat nog steeds oneerlijke concurrentie of net een zegen voor de sector?

“In de Bouwunie-sectorenquête gepubliceerd in Bouwnieuws van februari van dit jaar, hebben we daar bijzondere aandacht aan besteed. Door het hoge werkvolume is ook de vraag naar extra werkkrachten groot. 42% van de schildersbedrijven is op zoek naar medewerkers. In 88% van de gevallen gaat het om extra, bijkomend personeel. Bij 38% (ook) om vervanging van iemand die weggaat (pensioen of ontslag). Opvallend dat het specifiek om uitvoerende krachten gaat, niet om administratief personeel. Op de vraag ‘vindt u de juiste mensen?’ antwoordt letterlijk niemand ‘ja’. Bij 44% verloopt de zoektocht moeilijk en bij 56% lukt het gewoonweg niet.”

Dan maar beter samenwerken, zouden we denken?

“Helaas is dat niet het geval. Slechts 6 op 10 schilders werken ‘al eens’ samen. Dit gebeurt enkel op piekmomenten in het werk (64%) of bij het uitvoeren van grote opdrachten (62%). Het aanwerven van buitenlanders is een ander paar mouwen. Bij schildersbedrijven zien we hier vaak de opsplitsing in navolging van de markt. Grote(re) bedrijven voeren meestal de grote(re) projecten uit en doen hiervoor beroep op werkkrachten uit het buitenland. Kleine ondernemingen en zelfstandige schilders doen het betere werk in de privé en de horeca, en hebben minder nood aan die instroom van buitenlanders. Wat voor de één oneerlijke concurrentie is, is voor de ander net een zegen."

"Nu, aan de andere kant geeft deze problematiek van arbeidskrapte ons ook de kans om eens na te denken. Moeten we verder de manier waarop we bezig zijn of kan het ook anders? Mogen we het dominante marktdenken in vraag stellen? Moet het alsmaar groter en meer of zouden we niet beter downsizen naar kleiner, minder en duurzamer? Dit zal naar evenredigheid een impact hebben op de oplossingen die we ervoor (moeten) bedenken.”

Ik heb al menig nobel pleidooi gehouden over de schoonheid van ons beroep, maar zolang de opleiding aan de staart van het watervalsysteem bengelt, krijg je die boodschap nog moeilijk verkocht bij jongeren

Kan het onderwijs dan een rol in spelen in het tekort aan werkkrachten? Is ons schilderonderwijs eigenlijk up-to-date en nemen de belangenverenigingen daartoe genoeg initiatieven?

“Ik ben en blijf een believer in het onderwijs, ondanks de enorm dalende in- en uitstroom. Min 30% over de voorbije 10 jaar! Via alle kanalen kunnen degelijk geschoolde vakmensen het schildersberoep instromen: secundair onderwijs, duaal leren, volwassenenonderwijs, de zij-instroom, ...  Belangrijk daarbij is dat het niveau van het onderwijs hoog gehouden wordt. We moeten toegeven dat ons vak de voorbije jaren – ten onrechte – ondergewaardeerd is geraakt. Ik heb al menig nobel pleidooi gehouden over de schoonheid van ons beroep, maar zolang de opleiding aan de staart van het watervalsysteem bengelt, krijg je die boodschap nog moeilijk verkocht bij jongeren. En dat is en blijft jammer.”

“Bouwunie Schilders-Decorateurs heeft vorig jaar samen met de Confederatie Bouw Vlaamse Schilders, Constructiv en IVP Coatings een imagocampagne voor toekomstige schilders gelanceerd. De campagne is gericht op jongeren én op volwassenen en bestaat dan ook uit twee luiken: ‘Paint Panter’ en ‘Word Schilder’. Luik 1 richt zich specifiek op het secundair schildersonderwijs, luik 2 focust op de volwassenen die een carrièreswitch overwegen. Via radio en sociale media proberen we onze boodschap over te brengen en de jongeren werken samen aan een project om hun talenten in de kijker te zetten en anderen warm te maken voor de opleiding schilder-decorateur. Meer informatie daarover vind je op de website www.paintpanter.be. De website www.wordschilder.be genereert dan weer buitengewoon veel bezoekers, wat toch aantoont dat de interesse in het schildersberoep daar groot is.”

“Voor concrete cijfers van instroom is het nog te vroeg, maar de campagne blijft jaarlijks online levend gehouden. Volgend jaar plannen we een nieuw event met de jeugd. Exacte details zijn er nog niet, dat zit momenteel nog in de brainstormfase. Dit initiatief wordt vanuit kleinere belangenverenigingen georganiseerd en blijft dan ook relatief klein. Wil deze campagne echt impact hebben, zijn er meer partners en grotere budgetten nodig. We hebben onze actie wel aan de campagne van Constructiv – De Bouw Kijkt Verder – gekoppeld en hopen op deze manier dan ook een breder doelpubliek te bereiken.”

Hoe zie je vandaag de 'moderne schilder'? Wat moet een bedrijf aanbieden om 'mee te zijn'?

“De moderne schilder lijkt alweer een pak moderner en meer toekomstgericht dan twee jaar geleden. We staan, ook als schilder, voor een wereld vol veranderingen: we duiken van de ene crisis in de andere en hebben af te rekenen met torenhoge kosten en inflatiecijfers die je doen duizelen.”

“Verder kampen we met arbeidskrapte, het klimaat speelt ons parten, er is de aanstormende vergroening, een door corona versnelde digitalisering, etc. Het wordt bijna te veel om nog te vatten, laat staan dat we als schilder pasklare antwoorden op zak hebben om ons hiertegen te wapenen. Het voelt bijna alsof we ten strijde trekken tegen de toekomst die eraan komt.”

“Positief blijven is hier volgens mij de sleutel. De veranderingen omarmen en afstand nemen van de zaken waar je het niet eens mee bent. Op elk moment kan je beslissingen nemen, altijd, maar elke beslissing zal de nodige gevolgen hebben en daar moeten we ons bewust van zijn. Ik blijf dan ook een grote voorstander van samenwerkingen onder de noemer: ‘Elk specialist in zijn vak, samen meester van het project’.Respect en vakmanschap spelen hierbij een grote rol. Organisatie en onderlinge communicatie worden op scherp gesteld. Het ego kan en moet aan de kant.

Wat denk je over digitalisering?

“Als schilders moeten we zonder uitzondering mee in die flow. Communicatie met klanten, een aantrekkelijke website, sociale media, actieve prospectie, ...  het zijn allemaal zaken waar we, ook als kleine schilder, bedreven in moeten worden. Uit onze sectorenquête d.d. december 2021 blijkt dat 48% van de schilders professioneel actief bezig is met sociale media, 13% gebruikt dit kanaal helemaal niet.”

Hoe staat het dan met de adaptatie van nieuwe technieken en automatisatie?

“Als er zich een probleem stelt, biedt ‘iets nieuws’ vaak de oplossing. Dit is eigen aan ons menselijk denken. We zoeken eerder naar een oplossing dan dat we oorzaak ervan aanpakken. Het moet allemaal sneller en efficiënter, maar er is een tekort aan werkkrachten, dus bieden gespecialiseerde spuitapparatuur, drones, robots en digitale meetsystemen de oplossing.”

Opvallend is dat klimaat en de impact van onze leef- (en werk)wereld op het milieu een topic is dat – althans voorlopig – niet hard leeft onder onze schilders. Klopt dat?

“Ik noem het graag ‘een nog vaag begrip’. Achter de schermen gonst het, maar het sijpelt nog niet door. Van de Europese Green Deal wordt immers verwacht dat het een van de grootste revoluties zal zijn in de geschiedenis van de verfindustrie. Onlangs hebben we binnen Bouwunie Schilders-Decorateurs een open vergadering georganiseerd rond dit thema, samen met de industrie. Het bleef bij een loutere opsomming van alle mogelijke veranderingen binnen het verbod op het gebruik van gevaarlijke chemicaliën en families van chemicaliën in de verfindustrie. Concrete gevolgen en aanpassingen voor de schilder kwamen voorlopig niet op tafel. Dat het naar de toekomst toe allemaal groener en veiliger moet, begrijpen we. Dat recyclage al lang niet meer in de kinderschoenen staat, is ondertussen een feit. Maar hoe het schildersvak past in het circulaire verhaal, dat is nog lang niet duidelijk.”

Voor schilder-decorateurs met personeel is het vinden van gekwalificeerde medewerkers het grootste pijnpunt

Wat zijn de actuele knelpunten voor de sector volgens jou?

“Dat is een jaarlijks terugkerende vraag in onze Bouwunie Schilders-Decorateurs-sectorenquête. De antwoorden verschillen daar sterk, afhankelijk van het soort schildersbedrijf. Zelfstandige schilders zonder personeel zetten de administratieve rompslomp op plaats twee. De hoge werkdruk is een groter knelpunt voor hen. De concurrentie van doe-het-zelvers komt op de derde plaats. Voor schilder-decorateurs met personeel is het vinden van gekwalificeerde medewerkers echter het grootste pijnpunt, maar liefst 94% geeft dit aan, gevolgd door de hoge werkdruk voor de zaakvoerder. De administratieve rompslomp zetten zij op plaats drie.”

“Bij Bouwunie blijven we evenwel ijveren voor meer efficiëntie door minder strakke regels en minder administratie. Naast de knelpunten is het ook altijd de moeite waard om de sterke punten van onze schilders de nodige aandacht te geven. De meeste schilders maken zich sterk door kwalitatief werk af te leveren met kwaliteitsvolle producten. Specialisatie is dan ook een must. Ook het persoonlijk advies en hun totaalaanpak is een plus. Naast schilder- en behangwerken bieden ze ook raamdecoraties aan, vloerbekleding, kleine droogbouwwerken, … “

“Voor het eerst in jaren duikt het werken met ecologische producten op in het lijstje met sterke punten. Het milieubewustzijn groeit in de maatschappij en dat merken de schilders-decorateurs nu ook stilaan op het terrein.”