Chemische producten in de schildersector: een compleet overzicht

Elke schilder heeft ze in het atelier staan: producten zoals terpentine (white spirit), thinner, aceton en in mindere mate wasbenzine maken nu eenmaal deel uit van het arsenaal ‘hulpmiddelen’ dat nodig is om de dagtaak uit te voeren.

In dit artikel geven we een overzicht van de meest courante producten en waar ze precies voor gebruikt worden. We klaren een vaak opduikend misverstand uit en geven tips over het opslaan van onder meer wasbenzine, thinner en terpentine. Eenmaal gebruikt, kun je de chemische (en andere) afvalstoffen niet zomaar om het even waar dumpen. De overheid heeft een reeks decreten en wetgevingen bedacht rond afvalbeheer en kijkt mee over uw schouder.

Wat wordt waarvoor gebruikt?

Hoewel wasbenzine, thinner en terpentine alle drie als reinigings- of verdunningsmiddel gebruikt kunnen worden, verschillen de eigenschappen sterk van elkaar.

Zo zijn wasbenzine en thinner snel verdampende oplosmiddelen terwijl terpentine dan weer een stuk trager verdampt. Ze worden alle drie gebruikt als verdunner maar wel voor verschillende soorten van verven en coatings.

Als enige van de drie oplosmiddelen is thinner een mengsel met een samenstelling die verschilt per fabrikant.

• Terpentine, beter bekend als ‘white spirit’, is een kleurloos aardoliedistillaat dat geschikt als verdunning- of oplosmiddel voor verf, vernis, lak op oliebasis en solventgedragen verf (alkyd). Het product wordt verder gebruikt als reinigingsmiddel voor kwasten en verfrollen en als reinigingsmiddel voor het verwijderen van verfvlekken op linoleum en parket. Terpentine is niet geschikt is als verdunningsmiddel voor latexverf en acrylverf aangezien dat watergedragen verven zijn. Ook voor 2-componenten lakken is het geen bruikbaar product en het is ook niet geschikt als reiniger voor lijm- of schilderresten. White spirit is behoorlijk ‘vet’ van zichzelf en is dus niet geschikt om een oppervlak te ontvetten voor het schilderen. Aan het gebruik van terpentine zijn risico’s verbonden. Het is ontvlambaar en kan de ogen, huid en longen irriteren.
• Thinner is een oplosmiddel op oliebasis dat toepasbaar is als verdunner voor spuitlakken en als oplosmiddel voor 2-componenten verf en lak. Als reinigingsmiddel heeft het een ontvettende werking. In de handel vind je cellulose thinner en synthetische thinner. Cellulose thinner is ideaal voor de verdunning van verven, stopverf en cellulose grondverven. Het is ook een sterk oplosmiddel voor lijmresten, verfvlekken, verharde borstels en verstopte spuitpistolen. Synthetische thinner wordt gebruikt voor het verdunnen van synthetische verf, lak, vernis en producten op basis van teer. Ook het reinigen van borstels en spuitpistolen is mogelijk met synthetische thinner. Gebruik geen thinner voor het schoonmaken van kunststofoppervlakken. Thinner lost namelijk veel kunststoffen op. Met thinner moet omzichtig omgesprongen worden. De vloeistof is zeer brandbaar en daarnaast is er het risico van explosiegevaar bij onvoldoende ventilatie. Daarom mag thinner in Nederland niet meer binnenshuis worden gebruikt.
• Wasbenzine is een eveneens een oplosmiddel dat wél wordt gebruikt om te ontvetten of schoon te maken. Wasbenzine is optimaal voor het verwijderen van verfvlekken en vetvlekken. Daarnaast kan wasbenzine ook gebruikt worden voor het verwijderen van oude stickerresten en stickers. In tegenstelling tot thinner is het wel geschikt voor het reinigen van kunststoffen (opgelet: het oppervlak kan wel dof van kleur worden). Wasbenzine verdampt zeer snel en is in tegenstelling tot thinner en terpentine minder schadelijk.
• Aceton is een heel krachtig oplosmiddel dat zo goed als alle verven en lijmen oplost. Je gebruikt het voor het verwijderen van lijm- en verfvlekken, kauwgum, hardnekkige stickers, nagellak, of zelfs boenwas op meubels. Hou er rekening mee dat de ondergrond ook aangetast wordt door gebruik van aceton. In principe geeft aceton dezelfde werking als thinner, maar het is minder agressief, wat niet betekent dat het een onschuldig product is.

Terpentine of ‘white spirit’ verdunner en oplosmiddel

Terpentine of ‘white spirit’ verdunner en oplosmiddel

Aceton lost alle lijmen en verven op

Aceton lost alle lijmen en verven op

Wasbenzine is optimaal voor het verwijderen van verfvlekken en vetvlekken

Wasbenzine is optimaal voor het verwijderen van verfvlekken en vetvlekken

Als reinigingsmiddel heeft thinner ook een ontvettende werking

Als reinigingsmiddel heeft thinner ook een ontvettende werking

Terpentijn is geen terpentine

Terpentine en terpentijn worden vaak, overigens geheel ten onrechte, door elkaar gebruikt. Hoewel beide producten gebruikt worden om verf te verdunnen is er een groot verschil. Terpentijn wordt gemaakt door hars van naaldbomen te destilleren en is dus een natuurproduct, terwijl terpentine een aardoliederivaat is, bovendien met een lager oplossend vermogen.

De verwarring werd door de industrie zelf in de hand gewerkt. Vroeger bestond verf voor een groot gedeelte uit lijnolie en werd er gebruik gemaakt van terpentijn om die lijnolie te verdunnen. Ook wasproducten werden en worden nog steeds verdund met terpentijn. Toen de verfindustrie verf op basis van kunstharsen ging maken, was er nood aan een ander oplosmiddel dat uiteindelijk uit aardolie werd gewonnen en gemakshalve ‘terpentine’ werd genoemd.

Hoe bewaar je chemische producten?

De chemische producten die in de schildersector worden gebruikt, zijn VOS (Vluchtige Organische Stoffen) die in veel gevallen ook nog eens snel ontvlambaar zijn. Inademen en contact met de huid en de ogen is schadelijk voor de gezondheid. Het is dus aangewezen ze te bewaren in een afgesloten pot of fles, zodat schadelijke dampen zich niet kunnen opstapelen in de bewaarruimte (atelier, magazijn of garage). Plaats de chemicaliën ook niet in de buurt van een warmtebron of recht voor een raam. De invallende zon kan de temperatuur snel de hoogte in jagen.

Bewaar de producten in de originele verpakking. Is een andere verpakking nodig, kies dan geen recipient waar voedingsmiddelen in hebben gezeten. Kleef altijd een duidelijk etiket met de (gevaarlijke) inhoud op de fles. Idealiter bewaar je deze reinigings- en verdunningsmiddelen achter slot en grendel, maar wettelijk verplicht is dat niet.

Wat doe je met afvalstoffen?

Als je reinigingsproducten hebt gebruikt, wat doe je daar dan mee? De overheid verplicht de afzonderlijke inzameling en/of ophaling van verschillende soorten afvalstoffen. Ook schilderbedrijven hebben te maken met (gevaarlijk) afval en moeten dus sorteren en dat laten ophalen.

• In Vlaanderen zijn de verplichtingen inzake afvalsortering beschreven in een decreet (het materialendecreet) en een wetgeving (VLAREMA). Volgens deze regelgeving moet u niet alleen een steeds groter aantal afvalstromen sorteren, maar ook een VLAREMA-contract afsluiten met een inzamelaar van restafval die bij de OVAM (de Openbare Vlaamse Afvalstoffenmaatschappij) geregistreerd is. In dit contract engageer je je om de te sorteren afvalfracties de je hebt selectief te houden en dus niet in het restafval te werpen. Let wel: de OVAM waakt er strikt over dat u dit contract tot in de puntjes naleeft.
• Ook in Wallonië zijn alle ondernemingen verplicht om hun afval te sorteren. Doet u dit niet, dan kan de Service Public de Wallonie (SPW) zware administratieve boetes opleggen. Uw bedrijf moet niet alleen afval sorteren, maar er ook voor zorgen dat het wordt opgehaald. Concreet betekent dit dat u een beheerovereenkomst moet ondertekenen met een inzamelaar die geregistreerd is bij het DSD (Département du Sol et des Déchets). Uw bedrijf moet voor een periode van twee jaar kunnen bewijzen dat de betreffende afvalsoorten effectief bij de bron gesorteerd zijn.
• In Brussel waakt de overheidsinstelling Leefmilieu Brussel erover dat de Brusselse afvalwetgeving wordt gerespecteerd. Brusselse ondernemers moeten dus ook de afvalstromen apart sorteren en er eveneens voor zorgen dat het afval naar behoren wordt beheerd. Concreet betekent dit dat u moet kunnen bewijzen dat de betreffende afvalsoorten effectief bij de bron gesorteerd zijn. Dat bewijs moet u minimaal vijf jaar lang bewaren.

Meer informatie over afvalbeheer

Wil je de lijst van te sorteren afvalstromen voor Vlaanderen, Wallonië en/of Brussel bekijken? Ga dan naar de website van Valipac, het erkende organisme voor het beheer van bedrijfsmatig verpakkingsafval. Het Belgische kenniscentrum op vlak van bedrijfsafval werd in 1997 op initiatief van het Belgische bedrijfsleven opgericht. U vindt er de nodige informatie, zoals de lijst van afvalsoorten die moeten worden gesorteerd, een sorteergids en communicatiemateriaal.