Luchtzuiverende pleisters en gipskartonplaten: neutraliseren van schadelijke stoffen in binnenklimaat

Paradox

Als de COVID-crisis ons de laatste jaren iets duidelijk gemaakt heeft, is dat woningen, scholen, bedrijfsgebouwen en openbare faciliteiten voldoende moeten verlucht worden om schadelijke stoffen letterlijk ‘het huis uit te helpen’. Op de keper beschouwd staat dat haaks op de verplichting om huizen en gebouwen steeds beter te isoleren en luchtdicht te maken. Mechanische en natuurlijke ventilatie draagt bij aan de oplossing om deze paradox de wereld uit te helpen. Bij nieuwbouwprojecten die conform de huidige wetgeving worden opgetrokken is dat in principe geen probleem, maar in bestaande en vooral oudere gebouwen kan een grondige isolatie voor een verminderde kwaliteit van het binnenklimaat zorgen. Slecht geventileerde woningen, scholen, rusthuizen, … krijgen af te rekenen met hogere concentraties aan schadelijke bestanddelen en houden een latent gevaar in voor de gezondheid van de bewoners en gebruikers van deze gebouwen. Vooral kinderen die dubbel zoveel inademen, astmapatiënten en oudere mensen met een minder goede gezondheid zijn daar in eerste instantie het slachtoffer van.

VOS

Is luchtzuivering dan zo belangrijk? Het antwoord is ja, want uit onderzoek weten we dat de mens gemiddeld 85% tot 90% van de tijd binnenshuis doorbrengt. Zonder het zelf goed te beseffen, ademen we daardoor onzichtbare en schadelijke stoffen in, waaronder de zogenaamde ‘vluchtige organische stoffen’ (VOS). De aanwezigheid daarvan kunnen we niet vermijden aangezien ze afkomstig zijn uit onder meer verwarmingstoestellen en menselijke activiteiten zoals het gebruik van huishoudelijke producten voor onderhoud, roken, …  Maar ook bouw- en decoratiematerialen (verf, lijm, hars) en zelfs cosmetica stoten ongemerkt VOS uit. Analyses van chemische producten in gebouwen leren ons dat VOS met voorsprong de grootste luchtvervuilers zijn en binnenskamers in grotere hoeveelheden voorkomen dan buitenshuis het geval is. Drie vierde van de VOS in de lucht tot de groep van de aldehyden met een uitschieter voor formaldehyde, blijkt uit een studie over leefomgeving van het Observatoire de la Qualité de l’Air Intérieur (OQAI).

Formaldehyde

Aldehyden zitten dikwijls in lijmen en harsen die worden toegepast in industriële processen voor de vervaardiging van allerlei materialen. Je vindt ze bijvoorbeeld in parfum, haarlak(spray), verven, vloerbekledingen en in andere bouwmaterialen. Ook tabaksrook bevat aldehyden. De grootste boosdoener binnen deze groep VOS is formaldehyde (ook bekend als ‘mierenzuur’ of ‘formol’) dat voorkomt in lijmen en harsen die gebruikt worden bij de productie van spaanplaten, houtpanelen, voorgelijmde vloerbekleding en behangpapier. Ook in parketvernissen, verven en textiel (denk aan gordijnen) komt formaldehyde voor, net als in cosmetica waar de schadelijke stof als bewaarmiddel wordt aangewend. Ook roken in huis zorgt trouwens voor relatief hoge concentraties formaldehyde. Blootstelling aan formaldehyde kan irritatie veroorzaken van ogen en keel, met tranen, hoesten, niezen en droogheid van de neus- en mondslijmvliezen tot gevolg. Ook hoofdpijn en vermoeidheid zijn niet zelden bijkomende symptomen. Er zijn aanwijzingen dat sommige aldehyden kankerverwekkend te zijn, maar dit staat (nog) niet wetenschappelijk vast. Enkel van formaldehyde zijn kankerverwekkende eigenschappen aangetoond ...

Risico voor de vakman

Het spreekt voor zich dat onder meer kinderen en astmapatiënten bijzonder gevoelig zijn voor formaldehyde. Niet onbelangrijk is dat ook de plaatser van producten die formaldehyde bevatten, schade kan ondervinden. Al in 2004 rangschikte het Internationaal Instituut voor Kankeronderzoek (IARC) formaldehyde als kankerverwekkend voor neus en keel bij werknemers die aan deze stof worden blootgesteld.

Inkapselen en neutraliseren

Wat hebben luchtzuiverende producten daar dan tegen in te brengen? De desbetreffende pleisters, plamuren en gipskartonplaten nemen lucht op en stoten die terug uit, maar zijn voorzien van een innovatieve technologie die formaldehyde actief opneemt en blijvend neutraliseert. Met andere woorden: de pleister ‘vangt’ formaldehyde-moleculen en kapselt die in waardoor de binnenlucht zuivert. De werking van de pleister/plamuur start onmiddellijk na het aanbrengen en blijft bij een normale concentratie van formaldehyde aangehouden gedurende de hele levensduur van de pleister. Ook bij een gipskartonsplaat is dat, zeker gezien de dikte en de nog grotere ‘opnamecapaciteit’, eveneens het geval. Belangrijk is wel dat de pleister/plaat later niet wordt afgewerkt met een niet-doorlatende afwerkingslaag, maar met een watergedragen, dampopen coating.

Natuurlijke producten

Ook aan natuurlijke pleisters zoals kalk worden gezondheidsbevorderende effecten toegewezen. Dat klopt in die zin dat bijvoorbeeld kalkpleisters en natuurlijke (kalk)verven vochtregulerend zijn, maar er zijn geen bewijzen dat ze ook VOS, in het bijzonder fomaldehyde, uit de lucht halen en neutraliseren. Natuurlijke producten stoten zelf weinig of geen schadelijke stoffen uit, maar ook duurzame ‘klassieke’ gipsen zijn vandaag samengesteld met het oog op een zo laag mogelijke uitstoot van schadelijke stoffen. Vaak wordt dat op de verpakking aangeduid met het predikaat ‘good for indoor quality’.

Toupret SANEO^®

Toupret mag zich een van de eerste pleister- en plamuurfabrikanten noemen die met een doeltreffende luchtzuiverende oplossing in de vorm van een uitvlakpleister of egalisatieplamuur voor manuele of airless toepassing op de markt is gekomen. Dankzij de beproefde SANEO^® technologie wordt bij toepassing van de TX120 de binnenlucht gezuiverd van zodra aangebracht door het vernietigen van de formaldehydemoleculen zonder schadelijke bijproducten te leveren. Deze technologie blijft actief gedurende de volledige levenscyclus van de plamuur. De ‘2 in 1’ pleister is snel en in alle veiligheid aan te brengen op beschadigde ondergrond of oppervlakten met veel reliëf, onbehandeld of geschilderd, en af te werken.

Luchtzuiverende verf

Hoewel dit artikel handelt over pleister/gips/plamuur en aanverwante producten, vermelden we volledigheidshalve dat er ook luchtzuiverende verven op de markt zijn. Enerzijds zijn er de fotokatalytische verven waarbij een chemische reactie (fotokatalyse, vergelijkbaar met fotosynthese bij planten) ontstaat als de verf in aanraking komt met licht (specifiek Uv-straling). Door deze reactie worden onzuiverheden zoals bacteriën en stikstofoxiden omgezet in nitraten en wordt de lucht gezuiverd. Er zijn daarnaast ook verfproducten met een luchtzuiverende technologie die formaldehyde uit de binnenlucht filtert en neutraliseert. De hoeveelheid schadelijke formaldehyde in huis kan daardoor tot 70% à 80% verminderen. De werking is dus vergelijkbaar met luchtzuiverende pleisters, maar hoewel ook gebruik wordt gemaakt van een vergelijkbare technologie (‘vangen en inkapselen’) is de duur de werking door de veel dunnere verflaag beperkter in tijd.

Op een bepaald ogenblijk - sommige fabrikanten spreken van zeven jaar - is de verflaag immers gesatureerd. Een zo mogelijk nog betere oplossing is de luchtzuiverende plamuur of pleister afwerken met een luchtzuiverende verf. Toupret berekende dat door gebruik te maken van een met SANEO® verrijkte plamuur de luchtzuiverende capaciteit van de verf met 5 tot 10% versterkt wordt en de verf het captatievermogen van om en bij de 80 % ziet toenemen tot makkelijk 90 %.

Toepassing

Luchtzuiverende oplossingen in de vorm van pleister/gipskartonplaten zijn niet zo wijdverbreid. Enerzijds omdat er geen normen of wetgevingen bestaan die dat verplichten. Bouwmaterialen zijn de jongste jaren fors duurder geworden en iedereen weet dat, indien er geen dwingende regels van toepassing zijn, minder naar nochtans adequate oplossingen wordt gegrepen. Anderzijds is het ook zo dat (zoals hierboven aangegeven) ventilatie een steeds belangrijkere rol speelt en het gebruik daarvan bij nieuwbouw en ingrijpende renovaties wél aan bepaalde wettelijke verplichtingen onderhevig is. Het toepassingsgebied van luchtzuiverende producten situeert zich dan ook eerder bij residentiële woningen en dan vooral wanneer er een renovatie of verfraaiingswerken op het menu staan. In bedrijfsgebouwen, scholen en ziekenhuizen is het gebruik van luchtzuiverende pleisters/platen minder het geval, gezien het belang en de aanwezigheid van een correct werkende ventilatie daar stilaan ingeburgerd is.